Büyük Selçuklu Sultanlığı döneminde İran’ın küçük bir kasabasında tek oğlu ile yaşayan kadın ömrünün son zamanlarında oğluna şöyle der: “Çok zorluklarla yaşadık, çünkü fakirdik ama sana büyük bir zenginlik emanet ediyorum. Onu bana ünlü bir büyücü hediye etmişti, içinde muazzam defineye ulaşmak için işaretler mevcut. Sana bırakıyorum, talimatları uygula, çok zengin olacaksın.” Annesinin ölümünden sonra kitabı okumaya başlayan oğul önsözde şu yazıyı okur: “Hazineye ulaşmak için sayfa atlamadan okuyunuz. Eğer netice kısmına atlarsanız, kitap bir sihirle kendiliğinden yok olacak ve hazineye erişemeyeceksiniz.” Daha sonraki sayfada hazinenin miktarı ve bir mağarada korunmakta olduğu yazıyormuş. İlk sayfalardan sonra Farsça metin yerini Arapça’ya bırakmış. Kendini şimdiden zengin olarak gören genç başkaları da sırrı öğrenip, kendisine yanlış bilgi verirler ve hazineye sahip olurlar endişesiyle metni tercüme ettirmeye teşebbüs etmemiş, hırsla Arapça öğrenmiş. Fakat daha sonra kitap Çince devam ediyor ve ileriki sayfalarda başka lisanlar geliyormuş. Genç adam azimle ve sabırla bunların hepsine çalışmış. Bu sayede hayatını idame ettirecek parayı da öğrenmiş olduğu lisanlardan kazanmaya başlamış ve bir süre sonra başkentin en iyi tercümanlarından biri olarak tanınmış. Birçok lisanda yazılmış bir dolu sayfadan sonra kitapta bu hazinenin nasıl idare edilmesi gerektiğine dair talimatlar varmış. Bunun için genç adam istekli bir şekilde ticaret ve iktisat öğrenmiş; ayrıca hazineyi ele geçirdikten sonra aldatılmalara maruz kalmamak için kıymetli metallerin ve mücevherlerin, menkul değerlerin, gayrimenkullerin değerlerini belirlemeyi de öğrenmiş. Daha iyi bir yaşam sürdürebilmek için de öğrendiklerini uygulayınca onun çok lisan bilen ve maliyeden iyi anlayan biri olarak şöhreti saraya, hatta krala kadar ulaşmış. Ona önceleri bazı ufak vazifeler veren kral, sonunda onu krallığın valisi olarak tayin etmiş. Birçok önsözden sonra kitap sonuna doğru gereken daha teknik konular giriyor ve büyük kapı nasıl inşa edilir, vinç nasıl kurulur, mağaraya erişmek için çıkrık nasıl kurulur, büyük taş kapılar nasıl açılır, büyük taş kütleleri nasıl çıkartılır, yol yapımında yolları düzlemek için dolambaçlı yerler nasıl doldurulur ve buna benzer konular anlatılıyormuş. Bu sırrını asla hiç kimseyle paylaşmayı düşünmeyen ve hiç kimseden yardım almayan yaşlı kadının oğlu böylece bilgili ve saygı gören bir kişi olmuş. Daha sonra mühendislik ve şehir planlamacılığı çalışmış. Sonunda kültürü çok takdir eden kral, onu vekili ve sarayın mimarı atamış ve derken sonunda vezirliğe yükseltmiş. Gerçekten tüm krallıkta onun kadar bilime yatkın, hazine kitabını okuyacak kadar kabiliyetli bir kişi yokmuş. Artık son sayfaya gelmiş ve hatta bu son sayfayı okuyacağı aynı gün kralın kızıyla evlenecekmiş. En son yaprağı çevirip şu son cümleyi okumuş: “Bilmek en büyük hazinedir.” Prof. Dr. Daron Acemoğlu, İstanbul’un bağrından çıkıp adını dünyaya duyurmuş, bilmekten doğan sevinci tatmış, çok değerli bir bilim adamıdır. Galatasaray Lisesi’ni bitirdikten sonra lisans eğitimini İngiltere’de York Üniversitesi’nde, yüksek lisans ve doktora derecesini de Londra Ekonomi Okulu’nda almıştır.
NOBEL ÖDÜLÜNE ADAY
Geçtiğimiz günlerde iki kez Trilye’de konuk ettiğimiz Daron Acemoğlu dünyada referans gösterilen 10 Ekonomist arasında yer alıyor. Nobel Ekonomi Ödülü’nün yakın bir zamanda Acemoğlu’na verileceğine inancımız hep gönlümüzde yatıyor. Dünyanın en prestijli üniversitelerinden Massachusetts Teknoloji Enstitüsü’nde (MIT) Profesör olan Acemoğlu halen üniversitenin Charles P. Kindleberg Uygulamalı Ekonomi bölümünde görev yapmaktadır. ABD’de adını gelir ve ücret eşitsizliği çalışmalarıyla duyuran Acemoğlu’nun ilgilendiği konular arasında siyasal ekonomi, ekonomik kalkınma, ekonomik büyüme de yer alıyor.
PİYASALARIN ÖNEMLİ İSMİ
2013 yılında Cumhurbaşkanlığı Kültür ve Sanat Büyük Ödülü’ne layık görülen ve bu ödülü 11. Cumhurbaşkanı Abdullah Gül tarafından alan Prof. Dr. Daron Acemoğlu, klasik büyüme ve kalkınma teori ve modellerine farklı bir perspektifle yaklaşımı nedeniyle dünyanın da ilgisini çekmiştir. Dünyadaki ekonomik gelişmelerle ilgili yorumlarına en çok itibar edilen insanlardan birisi olan Acemoğlu’nun 1996 yılında iktisat alanındaki tarihi yayınlardan biri olan “The Economic Journal”da yayınlanan bir çalışması “Yılın En İyi Makalesi” ödülünü almıştır. 2005 yılında John Bates Clark Madalyası ile ödüllendirilen Prof. Dr. Daron Acemoğlu, çok çalışkan, yetenekli bir bilim adamıdır. Bu madalya her iki yılda bir ekonomi bilimine en büyük katkıyı yapan 40 yaş altındaki bir bilim adamına verilir. Deniz ürünlerine oldukça meraklı olan dünya çapındaki gurur kaynağımız Acemoğlu, çok uzaklarda görev yapsa da yüreğindeki ülke sevgisi onu sık sık ülkesine getirmektedir. CHP Genel Başkan Yardımcısı Enis Berberoğlu’nun yakın dostu olan ve mütevazı tavırlarıyla herkesin dikkatini çeken Acemoğlu ile ne kadar gurur duysak azdır.
NEDEN BAŞARISIZ OLUNUR
James Robinson ile kaleme kaldığı son kitabında adını taşıyan “Bazı Milletler Neden Başarısız Olur?” isimli sunumunu İstanbul’da yaptığında çok büyük ilgi çekmişti. Ekonomik kurumların nasıl işleyeceği ve nasıl bir evrim sürecinden geçeceği noktasında siyasetin ve siyasetin kurumlarının önemine işaret eden Acemoğlu’nun “Ulusların Düşüşü” isimli kitabı da büyük ilgi gördü. Çıkardığı her kitabın, yazdığı her makalenin dünya çapında ses getirmesi onu kendi mesleğinde zirveye taşıdı. Ekonomik büyüme ile bireysel özgürlüklerin genişletilmesi arasında doğrudan ilişki olduğunu söyleyen Daron Acemoğlu, demokrasinin ve çoğulcu değerlerin ekonomik büyüme üzerinde olumlu bir etkisi olduğunu işaret eden önemli çalışmalarından yola çıkarak daha zengin ülkelerin daha özgür ve demokratik olmalarının bir tesadüf olmadığını, daha önemlisi, hukukun üstünlüğü ve demokrasiden zenginleşmeye nedensel bir durum olduğunu ifade etmiştir. Türkiye’nin muazzam bir büyüme potansiyeli olduğunu sık sık ifade eden Prof. Dr. Daron Acemoğlu, kara bulutları sevmeyen, karamsar tablo çizmekten pek hoşlanmayan ama realiteleri söylemekten de hiç çekinmeyen, dik duruşlu, çizgisini hiç bozmayan bir ekonomi uzmanıdır. Bugünlerde dünya o kadar hızla ilerliyor ki bir şeyin yapılamayacağını söyleyen bir adamın sözünü, o şeyi gerçekleştiren bir başkası kesiveriyor.
Son Yorumlar